Opinie: Melk. Niet goed voor elk.

Gepubliceerd in One World op 13 augustus 2014

China dreigt overspoeld te worden door Europese melk. Een goed moment van bezinning over onze zuivelindustrie, betogen Marianne Thieme en Anja Hazekamp van de Partij voor de Dieren.

Er dreigt een handelsoorlog tussen China en Nederland. Naar aanleiding van de hogere eisen die China sinds kort stelt aan te importeren melk: eisen die het Nederlandse boeren lastig maken. Dat de Chinezen ingrijpen is niet vreemd, de Chinese markt dreigde (letterlijk) overspoeld te worden met melkoverschotten van de Europese Unie, zeker nu de productiequota in Europa worden afgeschaft en Rusland op jaarbasis 300 miljoen euro minder zuivelproducten bestelt als gevolg van de afgekondigde handelsboycot. Reden voor een moment van bezinning over onze zuivelindustrie.

Melk is voor baby’s
Melk is de beste zuigelingenvoeding die denkbaar is, liefst van je eigen moeder. Maar na de zuigelingenfase kunnen de meeste mensen geen lactose meer verdragen. In Aziatische en Afrikaanse landen is tot 90 procent van de volwassenen lactose-intolerant. Waarom zou een volwassene zuigelingenvoeding consumeren? Die vraag is actueel geworden, nu zuivel-exporterende landen als Nederland zich meer en meer richten op Aziatische en Afrikaanse markten.

Zuiveloffensief
Nederland heeft een zuivelmuseum in Shanghai en proefboerderij Siddair in Henan opgezet waardoor het aantal Chinese melkkoeien groeide van twintigduizend naar driehonderdduizend in de laatste tien jaar. Nederland inspireerde tijdens een handelsmissie de toenmalige Chinese premier Wen Jibao om alle Chinese schoolkinderen dagelijks verplicht een halve liter melk te laten drinken. “I have a dream to provide every Chinese, especially children, with sufficient milk each day”, zei de premier. Premier Wen Jibao werd geïspireerd om Chinese kinderen elke dag een halve liter melk te laten drinken Die uitspraak werd gevolgd door een recent exportoffensief van Friesland Campina dat in 2013 voor 500 miljoen euro aan melk verkocht aan China. Friesland Campina wil die omzet in 2015 bovendien verdubbelen. In samenwerking met het Chinese Huishan Dairy Holdings moet de vraag naar zuivel verder worden opgestuwd. Daar past echter een waarschuwing.

Dutch Baby
Het is niet voor het eerst dat Nederland probeert zijn zuivel elders te verkopen. In de jaren ’50 van de vorige eeuw brachten de Nederlanders in Azië gecondenseerde koemelk op de markt met op de verpakking een foto van een blakend gezonde Nederlandse baby onder de merknaam Dutch Baby. Het bracht veel Aziatische moeders ertoe te stoppen met borstvoeding en over te stappen op de Nederlandse ‘wondermelk’.

Na kritiek over ongezonde beïnvloeding via het ‘Dutch Baby’ merk, werd de productnaam veranderd in ‘Dutch Lady’. Maar nog steeds was melk niet gezond na de zuigelingenfase, en nog steeds deed de Nederlandse zuivellobby er alles aan mensen te laten geloven dat melk een uitstekend product zou zijn voor opgroeiende kinderen en volwassenen.

In Nederland werden ondertussen enorme bedragen besteed om de zuivelconsumptie te promoten, waarbij met name gezondheidsclaims het uitgangspunt vormden. Joris Driepinter werd een filmheld die kinderen ertoe aanzette om drie glazen melk per dag te drinken en ‘Melk de Witte Motor’ was de slogan die volwassenen moest aanzetten meer melk te drinken. Desondanks is in de afgelopen 40 jaar de consumptie van melk in landen als Nederland fors gedaald, van 100 liter naar 60 liter per jaar. Terwijl de productie van melk alsmaar groeide.

Deze melkgekte leverde bovendien in Nederland de nodige gezondheidsproblemen op. De WHO (World Health Organisation) luidde in 2008 de noodklok over de landbouwsubsidies in de EU, waarvan werd aangegeven dat het systeem dodelijke slachtoffers maakte onder Europese consumenten door hart- en vaatziekten als gevolg van een overdosis verzadigde vetten in volle melkproducten. Een Nederlandse melkveehouder krijgt omgerekend 1,12 euro subsidie per koe per dag. Toch wrang, als je bedenkt dat 1,4 miljard mensen in de wereld leven onder de armoedegrens van 90 eurocent per dag.

Euro per koe per dag
Al die melkproductie, promotie en export heeft een prijs. De EU subsidieert zijn agrarische sector in de komende begrotingsperiode met 363 miljard Euro, een aanzienlijk deel daarvan gaat naar de melkveehouderij. Een Nederlandse melkveehouder krijgt omgerekend 1,12 euro subsidie per koe per dag. Toch wrang, als je bedenkt dat 1,4 miljard mensen in de wereld leven onder de armoedegrens van 90 eurocent per dag.

Behalve een bedreiging voor de volksgezondheid vormt melk ook een gevaar voor het milieu. Maar liefst 30 procent van het biodiversiteitsverlies in Nederland wordt veroorzaakt door de veehouderij. De sector zorgt daarbij voor enorme mestoverschotten. Tenslotte zorgt elke liter melk voor uitstoot van 1,4 kilo CO2.

Inefficiënt
Het produceren van melk en vlees is in het licht van het voeden van de wereld ronduit inefficiënt: de Universiteit van Minnesota berekende onlangs dat we 4 miljard mensen zouden kunnen voeden met de oogst van bestaand akkerland, uitgaande van de toepassing van plantaardige eiwitten voor humane consumptie. Nu wordt bijna de helft van de wereldgraanoogst opgeslokt door het produceren van voer voor de veehouderij, wat leidt tot hongersnood, kap van het regenwoud, ontregeling van het klimaat met de daaruit voortvloeiende natuurrampen en vluchtelingenstromen. Toch worden koeien in toenemende mate gevoed met krachtvoer in plaats van gras.

Tenslotte is de toestand waaronder melkvee gehouden wordt zeer discutabel. De gezondheids- en welzijnsproblemen van koeien en kalveren zijn in de intensieve melkveehouderij groot, als gevolg van het feit dat koeien steeds vaker jaar rond op stal staan en kalveren direct na de geboorte bij hun moeder worden weggehaald.

De handelsbeperkingen vanuit China en Rusland met betrekking tot Nederlandse zuivel zouden weleens een blessing in disguise kunnen blijken omdat ze ons kunnen laten inzien dat het om tal van redenen niet verstandig is de slager en de melkboer van de wereld te willen zijn. Beter kunnen we inzetten op regionale teelt van plantaardige eiwitten die ook in de regio worden afgezet.

China is bijvoorbeeld in staat geweldige eiwitrijke dranken te produceren, zoals sojamelk, amandelmelk en hazelnootmelk. Wanneer China koemelk overslaat en meteen kiest voor de gezondere, duurzame en diervriendelijke variant, is er een wereld gewonnen. In het belang van mensen, dieren, natuur, milieu en klimaat.

Marianne Thieme, Fractievoorzitter Tweede Kamer van de Partij voor de Dieren

Anja Hazekamp, lid Europees Parlement voor de Partij voor de Dieren