Opinie: De euro mag niet de enige waarde in deze EU zijn

Gepubliceerd in Trouw op 20 mei 2014

Europese landen moeten samen andere waarden voor ogen hebben dan de euro, betogen Marianne Thieme en Anja Hazekamp van de Partij voor de Dieren.

Wanneer politici pleiten voor verdergaande integratie van de EU, voeren ze vaak aan dat we een gemeenschap van gedeelde waarden zijn. Maar wát die gemeenschappelijke waarden zijn, blijft doorgaans onbenoemd. In de aanloop naar de Europese verkiezingen is er alle aanleiding de veronderstelde gemeenschappelijke waarden in kaart te brengen. Het heeft er alle schijn van dat de enige gedeelde waarde die binnen de EU vooropstaat de euro is. In de woorden van werkgeversvoorman Bernard Wientjes: "In Europa gaat het om de economie, niets meer en niets minder."

Geen ander samenwerkingsverband van staten kent zulke grote verschillen als de EU. In België wordt per hoofd van de bevolking jaarlijks 9000 euro uitgegeven aan sociale voorzieningen, in Bulgarije 714 euro. In Nederland is het minimumloon ruim achtmaal zo hoog als in Bulgarije, waardoor Bulgaarse vrachtwagenchauffeurs nu voor 1,60 euro per uur op Nederlandse trucks rijden.

De pensioenopbouw in de Europese lidstaten verschilt hemelsbreed en de machtsafstandsindex waarin de omgang tussen werkgevers en werknemers gemeten wordt, vertoont eveneens enorme verschillen. Waar de grondslag van Europa het waarborgen van vrede en veiligheid zou moeten zijn, leiden deze verschillen en het keurslijf van de gemeenschappelijke munt tot spanningen die een gevaar voor vrede en veiligheid kunnen vormen. Vanuit die gedachte voldoet de EU niet aan haar uitgangspunten om Europa veiliger te maken via onderling begrip en solidariteit.

Europese samenwerking zou moeten beginnen met overeenstemming over gedeelde immateriële waarden. Zoals de Raad van Europa het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens handhaaft, zo zou er ook brede overeenstemming moeten zijn over andere immateriële waarden aleer te besluiten tot een Europees huwelijk in gemeenschap van goederen.

Hindermacht
Universele waarden die de autonomie van landen overstijgen, zoals mensenrechten, de bescherming van dieren en een schone en veilige leefomgeving, zijn helaas op de achtergrond geraakt en worden door deze EU steeds meer met voeten getreden. De EU is in veel gevallen een excuus voor minder vergaande bescherming van immateriële waarden of vormt daarvoor zelfs een hindermacht.

Op het gebied van natuur, milieu en dierenbescherming loopt Nederland sterk uit de pas met andere Europese landen. In negatieve zin. De Nederlandse lucht, water en bodem zijn de smerigste van Europa. We beschermen onze leefomgeving en natuur minder goed dan andere Noord- en West-Europese landen. Alle voorstellen van ons parlement voor een ambitieuzer groen beleid, worden door het kabinet van tafel geveegd omdat 'nationale koppen' op Europese regelgeving ongewenst zijn. Geen betere omstandigheden voor leghennen of in veetransporten dan in andere lidstaten, dat zou het 'gelijk speelveld' aantasten. Zo ontstaat een EU van het laagst gedeelde niveau.

Echte waarden
De EU verbiedt lidstaten zelfs om vooruitstrevende maatregelen te nemen. Frankrijk wordt door de EU aangeklaagd omdat het land zelf regels wil opstellen tegen de teelt van genetisch gemanipuleerde gewassen. Brussel verbiedt lidstaten een verbod op stunten met vlees, dus het verkopen van vlees onder de kostprijs.

De EU beschermt in haar 'grondwet' dieronvriendelijke tradities van lidstaten. Zo wordt het dwangvoederen van ganzen voor foie gras als traditie beschermd. Hetzelfde geldt voor stierenvechten in Spanje en Portugal, het afslachten van walvissen op de Deense Faeröer-eilanden, en het onverdoofd ritueel slachten in Nederland. Het verdrag van Lissabon zegt dat dieren weliswaar bescherming verdienen, maar niet wanneer dat indruist tegen religieuze of culturele tradities van mensen.

Het verdrag schrijft zelfs met zoveel woorden voor dat productieverhoging het enig uitgangspunt kan zijn van het landbouwbeleid, dat in de komende begrotingsperiode gesubsidieerd wordt met 363 miljard, de grootste kostenpost van de EU. Het is niet meer dan logisch om eerst overeenstemming te bereiken over immateriële waarden, de onderwerpen die er echt toe doen, en daarna pas te streven naar meer economische en bestuurlijke eenheid.

Europa als waardengemeenschap bestaat uit zelfstandige landen die democratisch besluiten om grensoverschrijdende onderwerpen gezamenlijk aan te pakken, die belangrijke waarden delen en hooghouden - en elkaar daarbij helpen en elkaar daaraan houden. In zo'n samenwerking trekken landen zich aan elkaar op voor een betere samenleving, in harmonie met de leefomgeving.

Soevereiniteitsoverdracht zonder overeenstemming, is als een gedwongen huwelijk zonder goede basis. De verkiezingen van het Europees Parlement draaien om de vraag of we het point of no return gepasseerd zijn. Is onze soevereiniteit de facto voltooid verleden tijd?

Een pas op de plaats is de beste kans die we hebben. Wie zwijgt op 22 mei - zoals 64 procent van de kiezers overweegt - stemt toe in de economische waardengemeenschap van Wientjes, waarin alle waarden die er echt toe doen, zoals bescherming van mensen, dieren en leefmilieu, ondergeschikt zijn aan geld.

Marianne Thieme, Fractievoorzitter Tweede Kamer Partij voor de Dieren

Anja Hazekamp, Lijsttrekker verkiezingen Europees Parlement Partij voor de Dieren