Bijdrage milieu- en land­bouw­com­missie over het initi­a­tief­verslag over de "van boer tot bord"-strategie voor een eerlijk, gezond en mili­eu­vrien­delijk voed­sel­systeem

Anja Hazekamp (PvdD): Dear Colleagues, dear Commissioner (representatives). Today, as rapporteur for the ENVI-committee, I have the honor to present the European Parliaments’ draft report on the EU’s Farm 2 Fork strategy. Back in May 2020, the European Commission had presented its proposal for a fair, healthy and environmental-friendly food system; named the Farm 2 Fork Strategy.

For the 8 past months, I have been working closely together with AGRI-rapporteur Herbert Dorfmann, in order to write an ambitious follow up on behalf of the European Parliament. I would like to start with thanking the co-rapporteur, Mr Dorfmann for the good cooperation so far. I would also like to thank the staff members of both secretariats for their support.

I will now continue my presentation in Dutch.

Een planeetbrede benadering en de belangen van alle soorten, mens én dier, vormen de uitgangspunten van de partij die ik in het Europees Parlement vertegenwoordig. De manier waarop wij in Europa ons voedsel produceren, heeft grote effecten op ons klimaat, op het milieu, en op de gezondheid van mensen en dieren wereldwijd. Ik was dan ook blij dat de Europese Commissie met de Boer tot Bord strategie - hoewel verre van perfect - een eerste aanzet heeft gegeven om te komen tot een duurzamer en gezonder voedselsysteem.

Hoe gezond ons eten is, hangt nauw samen met de manier waarop het gemaakt wordt. Niet alleen het eten van een product, maar ook het productieproces dat eraan vooraf gaat, heeft indirect groot effect op ons onze gezondheid. Dat komt met name door de effecten op onze leefomgeving.

Wereldwijd zorgen voedsel- en landbouwsystemen voor 30 % van alle broeikasgasemissies. De landbouw is verantwoordelijk voor ongeveer 90 % van de ammoniakuitstoot in de EU. Deze emissies zijn schadelijk klimaat en natuur, maar veroorzaken bijvoorbeeld ook luchtverontreiniging. Ook het overmatige gebruik van landbouwgif veroorzaakt grote schade aan gezondheid van mens, dier en milieu.

In ons conceptrapport doen we daarom concrete aanbevelingen om de milieu- en klimaatvoetafdruk van ons voedselsysteem drastisch te beperken.

Bijvoorbeeld door wettelijk vast te leggen dat EU-landen het gebruik van landbouwgif en antibiotica in de landbouw dienen te beperken.

Daarnaast bevat het rapport een cruciale oproep om de aanzienlijke gevolgen van de intensieve veehouderij op het klimaat, milieu en biodiversiteit eindelijk te erkennen. En om ook eindelijk wat aan die effecten te doen. Stop bijvoorbeeld met het subsidieren van intensieve en industriele landbouw en veehouderij. En zorg ervoor dat lokale, biologische en plantaardige voedselproducten gestimuleerd worden. Het overschakelen op meer plantaardige eiwitten is een manier om veel milieu- en klimaatproblemen aan te pakken en om verdere ontbossing buiten de EU te voorkomen.

Ook een ander belangrijk gezondheidsaspect van de intensieve veehouderij wordt benadrukt in dit concept-rapport. De huidige Covid-pandemie laat zien wat de gevolgen zijn wanneer dierziekten overspringen op de mens. Op dit moment houden we in de EU jaarlijks meer dan zeven miljard dieren, vaak met grote aantallen in kleine ruimtes. Deze intensieve veehouderij vormt een broeinest voor nieuwe zoonotische ziekten en is daarmee een vorm van Russisch roulette. Als we ons voedselsysteem niet verduurzamen, is het wachten op nieuwe uitbraken van besmettelijke dierziektes; eerder zagen we al ziektes als Q-koorts en Influenza A ontstaan in de veehouderij. We mogen zulke waarschuwingen niet langer negeren. Zoals gezegd: Gezond voedsel, een gezonde samenleving en een gezonde planeet zijn niet los van elkaar te zien.

In ons rapport doen we ook voorstellen voor duidelijkere consumenteninformatie. Het misleiden van consumenten door ongezond voedsel op het etiket aan te prijzen als zogenaamde ‘gezonde keuze’ moet afgelopen zijn. Producenten die ontbijtgranen promoten omdat er Vitamine D inzit, moeten ook zo eerlijk zijn om erbij te zeggen dat hun product boordevol suiker zit. Ik roep de Europese Commissie dan ook op om de invoering van voedingsprofielen niet nog langer uit te stellen en wil graag van de Commissie weten wanneer zij de invoering hiervan verwacht rond te hebben.

En als we het toch over misleiding van consumenten hebben: ik heb nog nooit een varken met een lachend gezicht een slagerij uit zien komen. Dieren in de intensieve veehouderij hebben over het algemeen niets te lachen. Je kunt de transitie naar een gezond voedselsysteem niet afschuiven op consumenten. Maar zolang er vlees en andere producten verkocht worden die ernstige effecten hebben op het milieu, klimaat en dierenwelzijn, hoort daar ook eerlijke informatie bij.

Tot slot vind ik het jammer dat de ambities in Green Deal en de Farm-To-Fork strategie van de Europese Commissie onderuit worden gehaald door een desastreus vrijhandelsbeleid en een Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, dat de komende 7 jaar doorgaat op dezelfde doodlopende weg. Ik sluit daarom af met twee vragen aan de Europese Commissie: hoe denkt u een duurzaam voedselsysteem in de Europese Unie te bereiken, als u de deur wagenwijd blijft openzetten voor import van milieuonvriendelijke en dieronvriendelijke producten uit derde landen? En hoe denkt u aan de ene kant milieu- en klimaatdoelstellingen te behalen, terwijl u aan de andere kant doorgaat met miljardensubsidies voor de intensieve veehouderij?

Ik kijk uit naar de reacties van alle collega’s hier vandaag en beantwoord graag hun vragen aan het einde van dit debat.

Dank u wel.

[...]

Anja Hazekamp (PvdD): Ik wil graag alle schaduwrapporteurs en alle andere collega’s bedanken voor hun reacties en suggesties hier vandaag en zal ook terugkomen op de vragen van enkele collega’s.

Sommige collega’s schetsen een tegenstelling tussen landbouwbelangen en milieubelangen. Dat is naar mijn mening een onterechte tegenstelling. Juist klimaatverandering en verlies van biodiversiteit zijn de grootste bedreigingen voor boeren. De opwarming van de aarde, droogtes, overstromingen en verlies aan genetische diversiteit ondermijnen de basis die nodig is voor voedselzekerheid.

Een gezond voedselsysteem, een leefbaar klimaat en een robuuste natuur en biodiversiteit zijn uiteindelijk in het belang van iedereen. En dus ook in het belang van de boeren en de voedselzekerheid.

Als we de traditionele landbouw en voedselzekerheid willen beschermen, moeten we de klimaat- en ecologische noodtoestand bestrijden. En in deze cruciale strijd hebben de landbouwers zelf een cruciale rol te spelen.

Wetenschappers van Oxford stelden al jaren geleden vast dat als we meer plantaardig gaan eten, we iedereen van voldoende voedsel kunnen voorzien en grond kunnen teruggeven aan de natuur.

Ik ben het eens met mevrouw Aguilera dat we het voedselsysteem inderdaad globaal moeten hervormen. We moeten de impact van ons Europese voedselsysteem op de rest van de wereld niet onderschatten en dus ook ons handelssyteem hierop aanpassen en stoppen met het massaal importeren van soja en ander veevoer die ten koste gaan van bijvoorbeeld het regenwoud in Zuid Amerika.

Mijnheer Christensen van Renew noemde dat we onze boeren moeten koesteren. Dat ben ik met hem eens en ook daarom moeten we het Europese handelsbeleid herzien. Zodat we het milieu maar ook Europese boeren beschermen tegen de import van milieu- en dieronvriendelijk producten.

Verschillende schaduwrapporteurs willen verder de inspanningen van boeren tot nu toe erkennen. Daarmee ben ik het ook eens. Maar we moeten boeren wel het eerlijke verhaal vertellen. Als je boeren nu ten onrechte de indruk dat het voedselsysteem op de huidige wijze kan blijven bestaan, worden ze straks in een later stadium op het laatste moment alsnog geconfronteerd met adhoc beleid, zoals we bijvoorbeeld in Nederland hebben gezien in de stikstofcrisis.

Ik verwelkom verder Eugenia’s suggestie om de positie van vrouwen in de landbouw onder de aandacht te brengen, en ik zie uit naar haar amendementen.

We hebben behoefte aan één gezondheids- en één welzijnsaanpak, waarbij wordt gezocht naar integrale en holistische oplossingen voor de systeemcrisis. En we moeten naar de wetenschap luisteren. Er zijn talloze rapporten uitgebracht, waaronder audits van het Europees beleid door de Court of Auditors, waarin staat dat we nu op een doodlopende weg zijn. We moeten radicaal en snel veranderen, voor het te laat is.

Ik ben blij dat een meerderheid van de groepen in het Europees Parlement hun steun hebben uitgesproken voor de "van boer tot bord"-strategie. En ik kijk ernaar uit om met alle schaduwrapporteurs en de rest van dit huis te komen tot een ambitieuze strategie, van boer tot bord.ha